‘’ Çocuğum Kendi Bildiğini Okumakta Israrcı, Ne Desem Hayır Diyor.’’

Ebeveynlerden ve çevreden en azından bir kere de olsa duyarız bu sözleri. Hepimizin hayatında söz dinlemekten hoşlanmayan, kuralları tanımayan bir çocuk mutlaka vardır. Bu tarz durumlarda süreç ebeveyn ve çocuk arasında bir güç mücadelesine dönüşür. İki farklı istek arasında geçen bu süreç çoğunlukla yorucu ve sinir bozucudur.

Bu davranışın oluşma koşulları ve sebepleri farklılık gösterebilir. Karşıt olma ve karşı gelme davranışı ebeveynlerden, çevreden, büyüme koşullarından kaynaklanabilmektedir. Çocuğun mizacı ve öğrenme stili deneyimleyerek öğrenmek olabilir. Hatta bazı dönemlerde çocuğun sınırları zorlaması ve bağımsız olmayı deneyimlemesi normal bir gelişim sürecinin parçası olabilir durum böyle olsa da sınırları belirlemek ve bu çocuklara yol göstermek zor olabilir. Çünkü bu davranışı gösteren çocuklar kendi başlarına karar almaya ve kendi kararlarını diretmeye alışmışlardır.

Çocuğunuzdan bir şey yapmasını beklediğiniz veya istediğiniz zaman kurduğunuz iletişim tarzı bu süreci olumlu veya olumsuz olarak etkilemektedir. İletişim kurarken beklentilerinizi ve sonuçları çocuğa anlatmalı ve çocuğun seçtiği davranışın sonuçlarını yaşamasına izin vermelisiniz.

Örneğin; çocuğunuzdan odasını toplamasını bekliyorsunuz fakat çocuğunuz her zaman toplamamakta ısrar ediyor ve sonuç olarak odayı siz topluyorsunuz. Örneğimizde ki ebeveynin tutumlarına bakalım. Ebeveyn burada beklentisini açıkça belirtmiş ve çocuğunun odasını toplaması istemiş fakat sonuçlarıyla ilgili çocuğa bilgi vermemekle beraber çocuğun seçtiği davranışın sorumluluğunu almasına da engel olmuştur. Ebeveyn bu davranışıyla olumsuz davranışın yaşanması olasılığını arttırmıştır. Bunun yerine sonuçlarını anlatarak ve eğer odasını toplamaz ise odasında istediklerini bulmakta zorlanacağını, oyuncaklarını rahat bir şekilde oynamayacağını eğer bütün bir hafta boyunca odasını toplar ise beraber sevdiği bir aktiviteyi yapabileceklerini söylemiş olsaydı işler farklı olabilirdi. Buna rağmen çocuk odasını toplamamakta ısrar ederse toplayana kadar bu durumun olumsuzluklarına ve bu olumsuzlukların sonuçlarına katlanması gerektiği onun anlayabileceği bir dille anlatılmalı.

Çocuklar için soyut düşünme kavramı daha ileri yaşlarda kazanılmaktadır. Bundan dolayı çocuklar kuralları ve sorumluluklarını somut bir şekilde görme ihtiyacı duyabilir. Bu ihtiyacı karşılamak adına evinizde duvarınızın bir köşesini seçerek (pano veya yazı tahtası da olabilir) haftalık sorumlulukları ve ev kuralları bu köşeye yazılabilir. Sınırları zorlayan ve güç mücadelesine sebep olan durumlarda ‘’Hadi duvarı kontrol edelim ve bu konuda ne karar vermişiz bakalım.’’ demek sınırların ve kuralların pazarlık konusu olamadığını anlamasında yardımcı olur.

Çocuk yetiştirirken olumsuza odaklanmaya meyilli olabiliyoruz. Fakat bunun yerine çocuğumuzun yaptıklarına odaklanmak ve olumlu davranışları için küçük ödüllendirmeler kullanmak (Bir şey ikram etmek, beraber sevdiği bir aktiviteyi yapmak, övgü sözcükleri kullanmak) çocuğumuzun daha sık olumlu davranışlarda bulunmasına yardımcı olur ve olumlu alışkanlıklar kazandırır. Ödüllendirme Sistemi için Yapboz bulmaca (10’lu veya 24’lü parça) kullanılabilir. Çocuk yapması gereken davranışı her yaptığında bir yapboz parçası kazanır ve yapboz tamamlandığı zaman ödülünü alabilir. Çıkartmalar ve teşvik tabloları da işe yaramaktadır bu süreçte.

Eğer inatçı bir çocuğa sahipseniz, bir oyun zarı size bu konuda yardımcı olabilir ve arabulucu görevi görür. Örnek vermek gerekirse:

• Çocuğunuz bir etkinlikten ayrılmakta sorun yaşıyorsa kaç dakika daha vakit geçirebileceğine Zar yardımıyla karar verebilirsiniz.
• Yatmadan önce birkaç dakika daha uyanık kalmak istiyorsa kaç dakika daha uyanık kalabileceğine Zar yardımıyla karar verebilirsiniz.

Kararı veren Zar olduğu için aradaki güç mücadelesi ve çekişme azalır. Fakat bu yöntemi aşırı zorlandığınız durumlarda kullanmanızda fayda vardır. Böylece çocuğunuz günün geri kalanında beraber belirlemiş olduğunuz sınırlara uymayı öğrenmesi sağlanır.

Uzman Klinik Psikolog

Emel Sena AVCIDIRLAR

‘’ Çocuğum Kendi Bildiğini Okumakta Israrcı, Ne Desem Hayır Diyor.’’

Ebeveynlerden ve çevreden en azından bir kere de olsa duyarız bu sözleri. Hepimizin hayatında söz dinlemekten hoşlanmayan, kuralları tanımayan bir çocuk mutlaka vardır. Bu tarz durumlarda süreç ebeveyn ve çocuk arasında bir güç mücadelesine dönüşür. İki farklı istek arasında geçen bu süreç çoğunlukla yorucu ve sinir bozucudur.

Bu davranışın oluşma koşulları ve sebepleri farklılık gösterebilir. Karşıt olma ve karşı gelme davranışı ebeveynlerden, çevreden, büyüme koşullarından kaynaklanabilmektedir. Çocuğun mizacı ve öğrenme stili deneyimleyerek öğrenmek olabilir. Hatta bazı dönemlerde çocuğun sınırları zorlaması ve bağımsız olmayı deneyimlemesi normal bir gelişim sürecinin parçası olabilir durum böyle olsa da sınırları belirlemek ve bu çocuklara yol göstermek zor olabilir. Çünkü bu davranışı gösteren çocuklar kendi başlarına karar almaya ve kendi kararlarını diretmeye alışmışlardır.

Çocuğunuzdan bir şey yapmasını beklediğiniz veya istediğiniz zaman kurduğunuz iletişim tarzı bu süreci olumlu veya olumsuz olarak etkilemektedir. İletişim kurarken beklentilerinizi ve sonuçları çocuğa anlatmalı ve çocuğun seçtiği davranışın sonuçlarını yaşamasına izin vermelisiniz.

Örneğin; çocuğunuzdan odasını toplamasını bekliyorsunuz fakat çocuğunuz her zaman toplamamakta ısrar ediyor ve sonuç olarak odayı siz topluyorsunuz. Örneğimizde ki ebeveynin tutumlarına bakalım. Ebeveyn burada beklentisini açıkça belirtmiş ve çocuğunun odasını toplaması istemiş fakat sonuçlarıyla ilgili çocuğa bilgi vermemekle beraber çocuğun seçtiği davranışın sorumluluğunu almasına da engel olmuştur. Ebeveyn bu davranışıyla olumsuz davranışın yaşanması olasılığını arttırmıştır. Bunun yerine sonuçlarını anlatarak ve eğer odasını toplamaz ise odasında istediklerini bulmakta zorlanacağını, oyuncaklarını rahat bir şekilde oynamayacağını eğer bütün bir hafta boyunca odasını toplar ise beraber sevdiği bir aktiviteyi yapabileceklerini söylemiş olsaydı işler farklı olabilirdi. Buna rağmen çocuk odasını toplamamakta ısrar ederse toplayana kadar bu durumun olumsuzluklarına ve bu olumsuzlukların sonuçlarına katlanması gerektiği onun anlayabileceği bir dille anlatılmalı.

Çocuklar için soyut düşünme kavramı daha ileri yaşlarda kazanılmaktadır. Bundan dolayı çocuklar kuralları ve sorumluluklarını somut bir şekilde görme ihtiyacı duyabilir. Bu ihtiyacı karşılamak adına evinizde duvarınızın bir köşesini seçerek (pano veya yazı tahtası da olabilir) haftalık sorumlulukları ve ev kuralları bu köşeye yazılabilir. Sınırları zorlayan ve güç mücadelesine sebep olan durumlarda ‘’Hadi duvarı kontrol edelim ve bu konuda ne karar vermişiz bakalım.’’ demek sınırların ve kuralların pazarlık konusu olamadığını anlamasında yardımcı olur.

Çocuk yetiştirirken olumsuza odaklanmaya meyilli olabiliyoruz. Fakat bunun yerine çocuğumuzun yaptıklarına odaklanmak ve olumlu davranışları için küçük ödüllendirmeler kullanmak (Bir şey ikram etmek, beraber sevdiği bir aktiviteyi yapmak, övgü sözcükleri kullanmak) çocuğumuzun daha sık olumlu davranışlarda bulunmasına yardımcı olur ve olumlu alışkanlıklar kazandırır. Ödüllendirme Sistemi için Yapboz bulmaca (10’lu veya 24’lü parça) kullanılabilir. Çocuk yapması gereken davranışı her yaptığında bir yapboz parçası kazanır ve yapboz tamamlandığı zaman ödülünü alabilir. Çıkartmalar ve teşvik tabloları da işe yaramaktadır bu süreçte.

Eğer inatçı bir çocuğa sahipseniz, bir oyun zarı size bu konuda yardımcı olabilir ve arabulucu görevi görür. Örnek vermek gerekirse:

• Çocuğunuz bir etkinlikten ayrılmakta sorun yaşıyorsa kaç dakika daha vakit geçirebileceğine Zar yardımıyla karar verebilirsiniz.
• Yatmadan önce birkaç dakika daha uyanık kalmak istiyorsa kaç dakika daha uyanık kalabileceğine Zar yardımıyla karar verebilirsiniz.

Kararı veren Zar olduğu için aradaki güç mücadelesi ve çekişme azalır. Fakat bu yöntemi aşırı zorlandığınız durumlarda kullanmanızda fayda vardır. Böylece çocuğunuz günün geri kalanında beraber belirlemiş olduğunuz sınırlara uymayı öğrenmesi sağlanır.

Uzman Klinik Psikolog

Emel Sena AVCIDIRLAR